จากภาคต่อของละครบุพเพสันนิวาสอย่างละครเรื่อง “พรหมลิขิต” “พ่อริด” ได้มาชักชวน “พุดตาน” ให้มาขึ้นทะเบียนไพร่ในสังกัดพ่อของตน เพื่อไม่ให้โดนรังแก จึงเป็นที่สนใจของสังคมว่า “ไพร่” แท้จริงแล้วเป็นอย่างไร มีประเภทใดบ้าง และแตกต่างกับ “ทาส” อย่างไร
รู้จัก "ไพร่"
ความหมายของ ไพร่คือ สามัญชนทั่วไปที่ไม่ได้อยู่ในฐานะทาส หรือเจ้าขุนมูลนาย ตามการจัดระเบียบชนชั้นทางสังคม ที่เริ่มต้นในรัชสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
เปิดหลักฐาน "ยอร์ช ฟอลคอน" เสียชีวิตในสมัยพระเจ้าท้ายสระ จริงหรือ?
มองประวัติศาสตร์ ยุค “พระเจ้าท้ายสระ” ผ่านพงศาวดาร สมเด็จพระพนรัตน์ฯ
รู้จัก "กฎหมายตราสามดวง" กฎสมัยร.1 ที่ระบุโครงสร้างสังคม จนถึงการทำร้ายภรรยา!
จากบทความวิชาการเรื่อง “อิทธิพลของระบบศักดินาในการบริหารราชการ” โดย วินัย ชวนประพันธ์ จากสถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ หรือ นิด้า (NIDA) มีการระบุประเภทของไพร่3 ประเภทด้วยกัน ได้แก่
1คำพูดจาก สล็อตเว็บตรง. ไพร่หลวง – คือ ไพร่ที่สังกัดกรมกองต่าง ๆ เป็นไพร่ของพระมหากษัตริย์โดยตรง ประเภทที่ต้องถูกเกณฑ์มาทำงานตามราชการกำหนด เป็นเวลา 6 เดือน (เข้า 1 เดือน ออก 1 เดือน สลับกัน) โดยไพร่หลวง สามารถแบ่งเป็นประเภทย่อยได้อีก 4 ประเภท ได้แก่
- ไพร่หัวงาน – คือ ไพร่ที่มีความรู้ความสามารถสูง สามารถเป็นหัวหน้างานต่าง ๆ ได้ ถือศักดินาคนละ 25 ไร่
- ไพร่มีครัว – คือ ไพร่ที่มีความรู้ความสามารถไม่เทียบเท่าไพร่หัวงาน ไม่สามารถเป็นหัวหน้าได้ เป็นเพียงคนงานธรรมดา และมีครอบครัว ถือศักดินาคนละ 20 ไร่
- ไพร่ราบ – คือ ไพร่ที่มีความรู้ความสามารถไม่เทียบเท่าไพร่หัวงาน ไม่สามารถเป็นหัวหน้าได้ เป็นเพียงคนงานธรรมดา และไม่มีครอบครัว ถือศักดินาคนละ 15 ไร่
- ไพร่เลว – คือ ไพร่ที่ไม่มีความรู้ความสามารถ ไม่สามารถเป็นหัวหน้าได้ เป็นเพียงคนงานใช้แรงงานธรรมดา ถือศักดินาคนละ 10 ไร่
2. ไพร่สม – คือ ไพร่ที่พระมหากษัตริย์พระราชทานให้แก่มูลนายและขุนนาง ที่มีตำแหน่งทางราชการ เพื่อผลประโยชน์ตอบแทน มูลนายจะมีไพร่มากน้อยขึ้นอยู่กับ ยศ ตำแหน่ง ศักดินา ไพร่สมต้องทำงานให้ราชสำนักปีละ 1 เดือน ส่วนเวลาที่เหลือให้รับใช้มูลนายหรือส่งเงินแทนตามการตกลง มูลนายก็จะให้ความคุ้มครองดูแลแก่ไพร่สมในสังกัดของตนเมื่อถึงยามสงคราม ไพร่สมชายทุกคนต้องเป็นทหารป้องกันราชอาณาจักร กรณีที่มูลนายถึงแก่กรรม ไพร่สมจะถูกโอนมาเป็นไพร่หลวง เว้นแต่ว่าบุตรหรือบุตรีจะขอควบคุมไพร่สมต่อจากบิดา
3. ไพร่ส่วย – คือ ไพร่ที่ประสบความยากลำบากในการเดินทางไปรับราชการ เนื่องจากมีภูมิลำเนาอยู่ห่างไกลจากสถานที่รับราชการ จึงต้องจัดหาสิ่งของ ส่งมาทดแทนแก่ทางราชการ และหากมีศึกสงครามมาประชิดบ้านเมือง มีการระดมไพร่เข้ารับราชการ ไพร่ส่วยจะต้องปฏิบัติตามคำสั่งระดมพล เข้าประจำการในกองทัพ มิเช่นนั้นจะผิดอาญา
ไพร่ ≠ ทาส
“ทาส” หมายถึง คนรับใช้ ผู้ที่ขายตัวไปเป็นคนรับใช้ หรือถูกบังคับให้เป็นคนรับใช้ มีฐานะเป็นแรงงานและทรัพย์สินของมูลนายเจ้าของทาส มีค่าตัว และถูกนำไปซื้อขายได้ บุคคลที่ตกเป็นทาสส่วนใหญ่เกิดจากความยากจน จึงต้องขายตัวลงเป็นทาส เป็นบุคคลที่มีสถานะต่ำที่สุดในสังคมสมัยอยุธยา ถือศักดินาได้สูงสุดเพียง 5 ไร่เท่านั้น
โดย ทาส แบ่งออกได้ 7 ประเภท ได้แก่
- ทาสสินไถ่ – เป็นทาสที่มีมากที่สุดในบรรดาทาสทั้งหมด โดยเงื่อนไขของการเป็นทาสชนิดนี้ คือ การขายตัวเป็นทาส เช่น พ่อแม่ขายบุตร สามีขายภรรยา หรือขายตัวเอง ดังนั้น ทาสชนิดนี้จึงเป็นคนยากจน ไม่สามารถเลี้ยงดูครอบครัวหรือตนเองได้ จึงได้เกิดการขายทาสขึ้น โดยสามารถเปลี่ยนสถานะกลับไปเมื่อมีผู้มาไถ่ถอน และทาสชนิดนี้ที่ปรากฏในวรรณคดีไทยคือนางสายทองซึ่งขายตัวให้กับนางศรีประจันนั่นเอง
- ทาสในเรือนเบี้ย – คือ เด็กที่เกิดขึ้นระหว่างที่แม่เป็นทาสของนายทาส ทาสชนิดนี้ไม่สามารถไถ่ถอนตนเองได้
- ทาสได้มาแต่บิดามารดา – คือ ทาสที่ตกเป็นมรดกของนายทาส เกิดขึ้นก็ต่อเมื่อนายทาสคนเดิมเสียชีวิตลง และได้มอบมรดกให้แก่นายทาสคนต่อไป
- ทาสท่านให้ – คือ ทาสที่ได้รับมาจากผู้อื่นอีกทีหนึ่ง
- ทาสอันได้ด้วยช่วยกังวลทุกข์ร้อน – คือ การมีสถานะเป็นทาส จากกรณีที่บุคคลหนึ่ง เกิดกระทำความผิดและถูกลงโทษเป็นเงินค่าปรับ แต่บุคคลนั้น ไม่มีความสามารถในการชำระค่าปรับ หากว่ามีผู้ช่วยเหลือให้สามารถชำระค่าปรับได้แล้ว ถือว่าบุคคลนั้น เป็นทาสของผู้ให้ความช่วยเหลือในการชำระค่าปรับ
- ทาสได้เลี้ยงมาเมื่อกาลทุกภิกขภัย – ในภาวะที่ไพร่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองให้ประกอบอาชีพได้แล้ว ไพร่อาจขายตนเองเป็นทาสเพื่อให้ได้รับการช่วยเหลือจากนายทาส
- ทาสเชลย – ภายหลังจากได้รับการชนะสงคราม ผู้ชนะสงครามจะกวาดต้อนผู้คนของผู้แพ้สงครามไปยังเมืองของตน เพื่อนำผู้คนเหล่านั้นไปเป็นทาสรับใช้
สังคมไทย มีการแบ่งระบบศักดินาเป็นเจ้าขุนมูลนายจนถึงทาสนับตั้งแต่กรุงศรีอยุธยาเรื่อยมา จนกระทั่ง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ตราพระราชบัญญัติขึ้น เมื่อวันที่ 21 สิงหาคม พ.ศ. 2417 ให้มีผลย้อนหลังไปถึงปีที่ พระองค์เสด็จขึ้นเสวยราชสมบัติ พร้อมบัญญัติว่า
ลูกทาสซึ่งเกิดเมื่อปีมะโรง พ.ศ. 2411 ให้มีสิทธิได้ลดค่าตัวทุกปีเมื่อแรกเกิด ชายมีค่าตัว 8 ตำลึง หญิงมีค่าตัว 7 ตำลึง เมื่อลดค่าตัวไปทุกปีแล้ว พอครบอายุ 21 ปี ก็ให้ขาดจากความเป็นทาสทั้งชายและหญิง
ทำให้ไพร่และข้าทาสในสมัยรัชกาลที่ 5 หลุดพ้นจากระบบดั้งเดิม กลายเป็นราษฎรสยามและต่างมีโอกาสประกอบอาชีพหลากหลายเท่าเทียมกัน จนกระทั่งปี พ.ศ. 2448 รัชกาลที่ 5 ก็ได้ออกพระราชบัญญัติเลิกทาสที่แท้จริงขึ้น เรียกว่า พระราชบัญญัติทาส ร.ศ.124 (พ.ศ. 2448)
เรียบเรียงจากอิทธิพลของระบบศักดินาในการบริหารราชการ / Wikipedia
ภาพจาก สารานุกรมไทย /กลุ่มเผยแพร่ฯ กรมศิลปากร/สำรวจโลก / กองทัพเรือภาคที่ 2
ซูเปอร์คอมทำนายแชมป์พรีเมียร์ลีก พร้อม 20 อันดับ สเปอร์ส หลุดยาว
ครม.ไฟเขียวจ่ายเงินชาวนา ไร่ละ 1,000 บาท ไม่เกิน 20 ไร่
"ชิกิต้า" (CHIQUITA) เด็กไทยมาแล้ว! ทีเซอร์แรก BABYMONSTER นับถอยหลังเดบิวต์
